แม่น้ำคงคา ซึ่งถือเป็นแม่น้ำศักดิ์สิทธิ์และยาวที่สุดของอินเดีย ไม่เพียงเป็นสายเลือดสำคัญของผู้คน แต่ยังเป็นถิ่นอาศัยของโลมาน้ำจืดนับพันตัว ซึ่งกำลังเผชิญกับการคุกคามจนเสี่ยงสูญพันธุ์

โลมาเหล่านี้ไม่เหมือนโลมาตามท้องทะเลทั่วไป พวกมันไม่กระโจนขึ้นเหนือน้ำ ไม่ว่ายตัวตรงหรือโผล่มาให้เห็นบ่อยนัก แต่กลับว่ายน้ำในท่าข้าง ลำตัวยาว จมูกแหลม และเกือบมองไม่เห็น

สัตว์เหล่านี้คือ โลมาแกงกาติค (Gangetic Dolphin) สัตว์น้ำประจำชาติของอินเดีย พบได้เฉพาะในระบบแม่น้ำคงคา-พรหมบุตร ซึ่งไหลผ่านทางตอนเหนือของประเทศ

ผลการสำรวจล่าสุดโดย สถาบันสัตว์ป่าแห่งอินเดีย (Wildlife Institute of India) ซึ่งครอบคลุม 58 สายแม่น้ำใน 10 รัฐ ระหว่างปี 2021-2023 พบว่า อินเดียมีโลมาน้ำจืดประมาณ 6,327 ตัว โดยในจำนวนนั้นเป็นโลมาแกงกาติค 6,324 ตัว และโลมาอินดัสเพียง 3 ตัว ซึ่งโดยมากพบในประเทศปากีสถาน

ทั้งสองสายพันธุ์ถูกจัดให้อยู่ในกลุ่ม "สัตว์ใกล้สูญพันธุ์" โดย สหภาพนานาชาติเพื่อการอนุรักษ์ธรรมชาติ (IUCN)

โลมาแม่น้ำมีต้นกำเนิดน่าทึ่ง พวกมันถือเป็น "ฟอสซิลมีชีวิต" ที่วิวัฒนาการจากโลมาทะเลเมื่อหลายล้านปีก่อน ช่วงที่พื้นที่ต่ำในเอเชียใต้ถูกน้ำทะเลท่วมขัง พวกมันเคลื่อนเข้ามาสู่แผ่นดิน และปรับตัวให้อยู่รอดในสายน้ำตื้นและขุ่นมัว

แม้จำนวนโลมาในแม่น้ำของอินเดียจะค่อนข้างสูง แต่สถานการณ์ยังน่าเป็นห่วง ตั้งแต่ปี 1980 มีโลมาตายไปอย่างน้อย 500 ตัว โดยส่วนใหญ่ติดอวนประมง หรือถูกล่าตั้งใจเพื่อใช้เนื้อและไขมันเป็นเหยื่อล่อปลา

ในปี 2009 อินเดียได้ประกาศให้โลมาแกงกาติคเป็นสัตว์น้ำประจำชาติ พร้อมเดินหน้ายุทธศาสตร์อนุรักษ์อย่างจริงจัง เช่น การออกแผนปฏิบัติในปี 2020 และตั้งศูนย์วิจัยเฉพาะด้านในปี 2024

ราวินทรา คูมาร์ สิงห์นา นักอนุรักษ์ชื่อดังกล่าวว่า แม้จะมีความคืบหน้า แต่ภัยคุกคามก็ยังไม่หมดไป โลมายังถูกล่าเพื่อเอาไขมันทำเหยื่อล่อปลา และยังเสี่ยงต่อการชนกับเรือโดยสาร รวมถึงการถูกครอบด้วยอวน

การท่องเที่ยวแบบล่องเรือในแม่น้ำ ซึ่งกำลังเป็นที่นิยมมากขึ้นในช่วงทศวรรษหลัง ก็กลายเป็นปัจจัยเพิ่มความเสี่ยง เนื่องจากเสียงและการสั่นสะเทือนจากเรืออาจรบกวนระบบนำทางของโลมาที่อาศัย "เสียงสะท้อน" (echolocation) ในการหาทาง

โลมาน้ำจืดยังมีข้อเสียเปรียบทางธรรมชาติ พวกมันว่ายช้า มองเห็นไม่ดี และใช้เวลานานกว่าจะโตเต็มวัย โดยแม่โลมามักให้กำเนิดลูกเพียงตัวเดียวทุก 2-3 ปี

แม้สถานการณ์ยังน่าห่วง แต่หลายฝ่ายยังคงมีความหวัง “โครงการจากรัฐบาลมีบทบาทอย่างมากในการช่วยเหลือโลมา ถึงแม้เราจะมาไกลแล้ว แต่หนทางข้างหน้ายังต้องเดินต่อ” นายสิงห์นากล่าวทิ้งท้าย

ที่มา : BBC